راههای مقابله با ترس کودکان از دندانپزشکی
دندانپزشک لولو نیست
از لحظهای که داشت روی یونیت دندانپزشکی مینشست، جیغ میکشید و داد و فریاد میکرد. کار وقتی بدتر شد که چشمش به سرنگ تزریق افتاد و پدر و مادرش را مجبور کرد او را با خود از اتاق معاینه بیرون ببرند. این سناریویی است که احتمالا برای شما هم وقتی که کودکتان را به مطب دندانپزشکی میبرید، تکرار میشود. ولی واقعا چه کارهایی میشود کرد تا کودک از مطب دندانپزشکی خاطره خوبی پیدا کند؟
قدم اول
اولین قدم این است که پیش از رفتن به مطب با او صحبت کنید و تلاش کنید تا به او فرصت دهید ترسهایش را بیان کند. میتوانید او را همراه خود به مطب ببرید و اجازه دهید هنگامی که دندانپزشک روی دندانهای شما کار میکند، کودکتان نیز شما را تماشا کند. تماشا کردن کودکان دیگر که به آرامی نشستهاند و دندانپزشک مشغول درمان دندانهای آنها است، الگوی خوبی برای کودکان به شمار میرود. قدم بعدی آن است که او را هیچ وقت از دندانپزشک و آمپول نترسانید! چرا که این ترس برای همیشه در وجود او باقی خواهد ماند. کودکان عادت دارند هنگامی که پدر یا مادرشان همراه آنها وارد مطب شده و در کنار صندلی دندانپزشکی میایستد، داد و فریاد کنند و آرام نگیرند. بنابراین در مقابل در اتاق معاینه یا درمان، کودکتان را به دندانپزشک و دستیار او بسپارید و اجازه دهید دندانپزشک بتواند با روشهای کنترل رفتاری که آموخته است، کنترل کودک شما را در حین درمان برعهده گیرد. اگر در شرایطی لازم شد شما وارد اتاق شوید، تلاش نکنید دستورات دندانپزشک به کودکتان را برایش تکرار کنید زیرا کودک در یک زمان فقط میتواند به یک منبع توجه داشته باشد و در غیر این صورت دچار سردرگمی خواهد شد. شما میتوانید برای القای حس آرامش به او دستش را بگیرید.
به او جایزه بدهید
این مهم است که کودک تصور نکند برای اینکه در مطب دندانپزشکی همکاری کند، به او رشوه میدهید؛ چرا که این یک تقویت مثبت به شمار نمیآید. تقویت مثبت برای کودک در صورتی اتفاق خواهد افتاد که وقتی او رفتار مطلوبی را از خود نشان داد، این رفتار او را تشویق کرده و مورد ستایش و تقدیر قرار دهید.
نامهای برای والدین
برخی از دندانپزشکان به ویژه متخصصان دندانپزشکی کودکان عادت دارند پیش از اولین جلسه حضور کودک شما در مطب، نامهای برای شما ارسال کنند که در آن نکات ظریفی برای کنترل رفتاری کودکان در مطب درج شده است. مطالعه این نامه و دفترچه راهنما میتواند در اولین جلسه حضور کودک شما در مطب مفید باشد.
صداقت با دندانپزشک
در صورتی که کودک شما، بیماری خاصی مانند صرع، دیابت، عقبماندگی ذهنی و… دارد، تلاش نکنید آن را از دندانپزشک پنهان نگه دارید؛ چون ممکن است در روند درمان کودک شما روی صندلی دندانپزشکی اختلالاتی رخ دهد که لازم است دندانپزشک و دستیاران مطب، آمادگیهای لازم را از قبل برای مقابله با این شرایط داشته باشند. داروهایی را که نیز کودک شما در طول روز میل میکند، به طور دقیق برای دندانپزشک بیان کنید تا شرایطی پیش نیاید که خود شما و کودکتان را برای همیشه از خاطره ملاقات با دندانپزشک هراسناک سازد.
یک ماجرای آموزنده
مرگ یک کودک به خاطر ترس از دندانپزشکی
معروفترین پرونده علیه سیستم دندانپزشکی بریتانیا که به نوعی فعالیتهای سال ۲۰۰۶ را باعث شد، مرگ یک دختر هشت ساله در دسامبر سال ۲۰۰۵ بود. سوفی والر هشت ساله به خاطر کشیدن یک دندان شیری فاسد به یک مرکز دندانپزشکی دولتی مراجعه کرد. دندانپزشکان به خاطر جلوگیری از مراجعه بعدی سوفی، در یک عمل جراحی تمام دندانهای شیری او را کشیدند و چند روز بعد، به رغم اینکه سوفی از ترس اقدامات دندانپزشکی حاضر به باز کردن دهان خود حتی برای پدر و مادرش نبود، او را از بیمارستان مرخص کردند. پیگیریهای والدین سوفی تنها این نتیجه را به دنبال داشت که مسئولان بیمارستان، سوفی را به یک روانپزشک اطفال ارجاع دادند.
سیستم بیمه دولتی بریتانیا فرآیند پیچیدهای برای معاینه بیماران دارد و در مواردی که بیمه مورد بیمار را اورژانسی تشخیص ندهد، ممکن است مدتها زمان انتظار برای ویزیت طول بکشد. مسئلهای که برای سوفی والر اتفاق افتاد. به گفته پدر و مادرش، روانپزشک چند بار زمان ملاقات را به تعویق انداخت و به پدر و مادر اطمینان داد که نگران کاهش وزن سوفی نباشند. یک متخصص تغذیه هم فقط به صورت تلفنی چند نوع نوشیدنی مغذی تجویز کرد و مسئولان بیمارستان دندانپزشکی هم هیچگونه پیگیری و درمان بعدی را انجام ندادند. همه اینها باعث شد سوفی سه هفته حتی برای غذا خوردن دهان باز نکند و بعد از آنکه ۱۳ کیلو وزن کم کرد، به خاطر نارسایی کلیوی از دنیا رفت. دندانپزشک معالج سوفی در توجیه کار خود میگوید:سوفی در یک معاینه دندانپزشکی، پس از آنکه زبانش اشتباها به وسیله سوزن بیحسی سوراخ شد، دچار ترس از دندانپزشکی شد و به هیچ وجه اجازه نمیداد تا ما دندانهای لق او را معاینه کنیم. به همین دلیل جراحی سنگین روی دندانهای او به خاطر جلوگیری از به وجود آمدن مشکلهای بعدی بوده است. در ضمن پدر و مادر او هم از انجام این جراحی رضایت داشتند.
در حالی که پدر و مادر سوفی میگویند آنها فقط برای کشیدن یک دندان رضایتنامه امضا کرده بودند و بعد از جراحی هم آنها و هم سوفی از اینکه هشت دندان کشیده شده، کاملا بهتزده بودند. به گفته خانم والر، سوفی با دانستن اینکه هشت دندانش را از دست داده است کاملا دچار افسردگی شد.
کودکان از نظر دندان پزشکی طبق طبقه بندی سه نوع می باشد.
۱- کودک کاملا همکار
۲- کودک فاقد قابلیت همکاری
۳- کودک مستعد برای همکاری
گروه اول: کودکان کاملا همکار، کودکانی هستند که روحیه همکاری دارند آرام بوده و حداقل اضطراب را دارا هستند و می توانند به راحتی درمان شوند وقتی که راهنمایی هایی برای چگونگی رفتار توسط دندانپزشک تعیین می شود در چارچوب تعیین شده رفتار می کنند.
گروه دوم :نیز گروهی هستند که فاقد قابلیت همکاری هستند مثل کودکان خیلی کوچک که ارتباط با آنان از طریق گفتگو امکان پذیر نیست و در واقع به دلیل سنشان توانایی همکاری ندارند.
گروه سوم: که در این رده قرار می گیرند کودکانی هستند که ضعف های خاصی دارند یا عقب افتاده می باشند که تکنیک های خاص کنترل رفتار و حتی دندانپزشکی بیمارستانی برایشان تجویز می شود. گروه سوم گروهی هستند که توانایی برقراری ارتباط را دارند ولی به دلایلی همکاری نمی کنند. این گروه نیاز به روش های کنترل رفتاری دارد. این گروه محدوده وسیعی دارند که شامل گروه های زیر می باشند:
۱- رفتار کنترل شده:
در این حالت با بیماران کوچکی روبرو هستیم که در حدود ۳ تا ۶ سالگی هستند و اغلب ملاقات های اول آن ها در مطلب دندانپزکی می باشد. واکنش آن ها نوعی کج خلقی محسوب می شود و ممکن است در جلوی میز منشی یا اتاق انتظار و حتی قبل از ورود به مطب اتفاق افتاده باشد. این رفتار با علامات گریه کردن، لگد زدن، بلند فریاد کشیدن و کوبیدن است- به اطراف شناخته می شود که ناشی از اضطراب حاد یا ترس می باشد. با این بیماران حتما باید راه ارتبطی برقرار کرد. کودک باید به فوریت از اتاق انتظار و دید بقیه بیماران دور شده تا این اضطراب به بقیه کودکان نفوذ نکند. کودک ناآرام و لجباز توسط والدین باید آرام گردد سپس با به وجود آوردن ارتباط صحیح با کودک مقدمات معالجه را فراهم می کنیم.
۲- رفتار بی اعتنا و حسورانه:
این رفتار ممکن است ازکلیه گروه های سنی دیده شود ولی به طور مشخص در کودکان سنین دبستان بیشتر دیده می شود. این رفتار نیز تا حد زیادی قابل کنترل می باشد. کودکانی که به این گونه هستند مرتبا جملات نمی خواهم و دوست ندارم را به زبان می آورند. این کودکان لجوج وگاهی لوس هستند یک برخورد محکم و قاطع همراه با دستورات روشن، نحوه رفتار آنان را تغییر می دهد. این کودکان معمولا در صندلی دندانپزشکی نه تنها دهان خود را باز نمی کنند بلکه از صحبت کردن و همکاری نیز امتناع می ورزند غالبا چون با زور به مطب آورده شده اند آزادی و احترام خود را مخدوش می بینند با این گونه بچه ها با توسل به زور کارمان را شروع نمی کنیم. چنانچه کودک از معالجات دندانپزشکی ابراز نارضایتی کرد ما هم با او هم عقیده می شویم که هر چند این اعمال خوشایند نیست ولی برای وی لازم و ضروری می باشد و در ضمن این که با آن ها صادق هستیم بحث را به بهداشت دهان و مسواک و غیره می کشانیم تا به تدریج ارتباط کافی با طفل برقرار گردد.
۳- کودک کم رو:
کم رویی فرم کم رنگ ترری از منغفی بودن تلقی می گردد و چنانچه با آن ها درست رفتار نشود واکنش آن ها بدتر شده و به رفتار غیر قابل کنترل تبدیل می گردد. این کودکان معمولا در بدو ورود پشت سر والدین مخفی شده و از آن ها جدا نمی شوند و هنگامیکه به طرف آن ها می رویم بعضی از حرکت افتاده و بعضی دیگر مردد شده و یا می گریند و گاهی با دست چشمان شان را گرفته تا ترس خود را مخفی کنند. گریه آن ها به نالیدن بیشتر شباهت دارد. این دسته کودکان افرادی هستند که به شدت تحت حمایت والدین می باشند توجه و احترام بیش از اندازه به کودک نیز باعث کمرویی طفل می گردد. به این دسته اعتماد به نفس می دهیم و راهنماییشان می کنیم این کودکان بعد از چند جلسه تبدیل به کودکان همکار و مثبتی می شوند.
۴- گروه همکار تحت فشار:
در مرز بین همکاری مثبت و منفی هستند. این گروه معالجه را قبول می کنند ولی باطنا از این اعمال راضی و خشنود نیستند. در هنگام صحبت صدایشان می لرزد. و گاهی این لرزش به بدن وی هم سرایت می کند و گاهی این هیجان مانع از همکاری کودک می شود چنانچه محیط شاد و بدون استرسی را برای این کودکان فراهم می کنیم جزء بیماران همکار خواهند شد.
۵- گروه گریان:
گریه صرفا عکس العمل خاص این گروه می باشد صدای فریاد کودک زیاد بلند نیست و قابل کنترل می باشد ولی صداهای هیجان زده کودک پایدار هستند و با وجود بی حسی موضعی از درد شکایت دارند. درمان این گروه به صبر و بردباری فراوان نیاز دارد گاهی والدین با دیدن گریه و زاری کودک شروع به دخالت در کار دندانپزشک می نمایند و مرتب می گویند حتما بی حسی نشده که ابراز درد می کند باید به این والدین گفت که دندانپزشک تا علایم بی حسی را در کودک مشاهده ننماید شروع به کار نخواهد کرد و به آن ها اطمینان بدهیم که گریه کودک ناشی از درد نیست و تنها برای جلوگیری از کار دندانپزشک کودک از این حربه استفاده می نماید