سرطان تخمدان یکی از شایعترین سرطان های زنان است که متأسفانه در اکثریت موارد در مراحل پیشرفته تشخیص داده می شود .
بیماری اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود قابل علاج است ولی در ۷۵% موارد به دلیل تشخیص دیر هنگام بیماری علیرغم جراحی های وسیع و شیمی درمانی های گوناگون ، امید بقای درازمدت بیماری ناچیز است . به همین دلیل تشخیص بیماری در مراحل اولیه بسیار مهم است .
عملکرد تخمدان در بدن :
در بدن هر زن یک جفت تخمدان وجود دارد . تخمدانها یکی از اعضای باروری هستند . اولین کار آنها ترشح هورمون است که موجب رشد اعضای بدن زنان مانند پستانها می شود . هورمونها در بروز صفات زنانه و همچنین عادت ماهانه موثرند . کار دوم تخمدانها ایجاد تخمک است که باعث باروری می شود .
سرطان تخمدان به علت تغییرات بدخیم سلولهای تخمدان ایجاد می شود ودومین سرطان شایع دستگاه تناسلی زنان می باشد .خطر مرگ و میر این بیماری از سایر سرطان های دستگاه تناسلی بیشتر است .
سن شیوع :
در ۸۰% موارد این نوع سرطان بعد از ۴۰ سالگی بروز می کند . این بیماری در سنین ۷۵ تا ۷۹ سالگی به حداکثر شیوع خود می رسد ، بطوری که با افزایش سن ، بروز آن به شدت افزایش می یابد .
علائم بیماری :
احتمالاً در مراحل اولیه نامنظمی عادت ماهیانه بیمار را وادار می کند به پزشک مراجعه نماید . به موازات افزایش رشد تومور و حجم آن علائم فشاری بروز می کند که شامل تکرر ادرار ، درد لگنی ، یبوست و پس از مدتی تورم شکم می باشد . درد حاد شکم در اثر خونریزی و یا پارگی و پیچ خوردگی تومور ممکن است ایجاد شود .
اگر تومور به بافت های خارج از لگن و قسمتهای فوقانی شکم متاستاز دهد ، ممکن است باعث ایجاد علائم گوارشی نظیر تهوع ، سوزش سردل ، نفخ شکم ، سیری زودرس ، کاهش وزن و بی اشتهایی شود .
در مراحل نهایی بیماری ، شایعترین علائم ، درد و تورم شکم می باشد اما تنها درد شکمی است که احتمالاً بیمار را به جستجوی یک تشخیص مجبور می کند . خونریزی های نامنظم از دستگاه تناسلی ممکن است همراه با هریک از انواع تومورهای تخمدان دیده شود و گاهی ممکن است اولین شکایت بیمار باشد .
زنان مبتلا بعد از یائسگی ممکن است خونریزی داشته باشند که بصورت خونریزی نامنظم یا خونریزی شدید آشکار می شود .
تشخیص بیماری :
مهمترین نشانه سرطان تخمدان یک توده لگنی توپر ، نامنظم و چسبیده به بافت های اطراف است که در معاینه بیمار تشخیص داده می شود . لمس چنین توده ای در معاینه قویاً مطرح کننده یک بدخیمی در تخمدان است .
معاینه لگن و معاینه مقعد جزء اجباری از معاینات متداول برای تشخیص این بیماری است . آزمون گایاک ( بررسی وجود خون مخفی در مدفوع ) نیز همواره باید انجام شود . معاینه کامل شکم ، معاینه کامل پستانها و غدد لنفاوی زیر بغل نیز بایستی انجام شود . با توجه به نتایج این معاینات ، پزشک درخواست آزمایشهای تخصصی و نمونه برداری از بافت مورد نظر را خواهد داد تا به تشخیص قطعی برسد .
درمان :
درمان سرطان تخمدان بستگی به سن و وضعیت عمومی بیمار و مهمتر از همه شدت گسترش و انتشار بیماری دارد . روشهای درمانی عبارتند از : جراحی شیمی درمانی و اشعه درمانی .
عوامل خطر :
سن : خطر ابتلا به سرطان تخمدان باافزایش سن بشدت افزایش می یابد .
سابقه فامیلی : خطر ابتلا به سرطان در زنانی که افراد نزدیک خانواده آنها ( مانند مادر ، خواهر و دختر ) دچار این بیماری بوده اند بیشتر است .
بارداری : زنانی که هرگز حامله نشده اند بیشتر از زنانی که زایمان کرده اند در معرض ابتلا قرار دارند .
ناباروری و داروهای محرک تخمک گذاری نیز باعث افزایش خطر ابتلا به این بیماری می شود . عوامل دیگر مانند پرتو تابی به لگن ، بعضی ویروسها ، قاعدگی زودرس و یا یائسگی دیررس نیز می توانند احتمال ابتلا را افزایش دهند .
راههای پیشگیری :
هنوز روش غربالگری مناسب جهت تشخیص سرطان تخمدان شناخته نشده است ولی به نظر می رسد یافته های حاصل از سونوگرافی و اندازه گیری CA125 (آنتی ژنی که در بیماران مبتلا افزایش می یابد ) در شناسایی سرطان تخمدان به صورت اولیه مناسب باشند .
انجام معاینات لگنی هر شش ماه یکبار و در همه زنان ( خواه در سنین باروری باشند و خواه یائسگی ) در شناسایی به موقع بیماری کمک کننده است .
مصرف قرصهای ضدبارداری خوراکی نیز خطر ابتلا را کاهش می دهد بطوری که مصرف این قرص ها تنها روش توصیه شده پیشگیری داروئی برای سرطان تخمدان است و بایستی با این هدف توصیه شود . شیردهی و بستن لوله های رحمی نیز شانس ابتلا به سرطان تخمدان را کاهش می دهند .
منبع: شبکه بهداشت و درمان رشتخوار