نوزاد از میان تغذیه با شیر مادر شروع به بازی می کند او در فواصل شیرخوردن مکث کرده وبه اطراف نگاه می کند گاه سینه مادر را بین آرواره ها می گیرد و در هر حال بازیگوشی می کند هنگامی که کودک بازی می کند شما از هوشیاری او غرق سرور می شوید. به تدریج کودک می آموزد که بیشتر بیدار بماند تا چیزهای بیشتری یاد بگیرد .
بیهوده حریره یا غلات به خورد اوندهید تا به خواب رود اگر دست ها و پاهای کودک آزاد باشد وبازیچه ای را در مسیر نگاهش قرار دهید که نور و رنگ داشته باشد در مدت بیداری گریه نخواهد کرد. بدترین محکومیت برای نوزاد این است که او را به پشت بخوابانید و وادارش کنید درتمام مدت بیداری به سقف کسالت بار اتاق چشم بدوزد .
کودک را در آ غوش بگیرید و با او بازی کنید بگذارید واکنش نشان دهدو آمادگی لازم برای پاسخ عاطفی به او را داشته باشید. کودک از طریق بازی کردن با شما و دیدن پاسخ های شما مسائل گوناگون را فرا می گیرد چنانچه برای مثال وقتی نوادگان حضرت رسول (ص) هنگام نماز بر دوش ایشان می روند حضرت مانع بازی آ نها نمی شوند و وقتی کودکان کوچه های مدینه از حضرت می خواهند تا ایشان اشتر آنها شوند ایشان تبعیت کرده و با تاخیر انداختن نماز جماعت با آنها بازی می کنند و به این ترتیب به مسلمانان درس اکرام و احترام به کودکان را می آموزند و راه رشد روانی سالم کودکان را که در هفت سال نخست عمر آ نها عمدتا در جریان بازی شکل می گیرد نشــــــــان می دهد .
در حدود ۹ ماهگی کودک دوست دارد اشیا را به زمین پرتاپ کند مطمئن باشید که از انجام این کار قصد آزار شما را ندارد. هر چند با دیدن ناراحتی شما گمان می کند عمل خطایی از او سرزده البته نگران نشوید چون به این ترتیب یاد می گیرد که دیگران چندان از همه اعمال خوششان نمی آید.
فواید بازی
۱- بازی وسیله ای برای مصرف انرژی اضافی است.
کودکانی که انرژی کمتری دارند میل کمتری به بازی از خودنشان می دهند. روایت شده که زیرک ترین کودکان اطفالی هستند که از مدرسه و محل درس گریزان هستند. یعنی بازیگوش هستندو اضافه می کند که این حالت در کودکان نشان عقل و استقامت آنها در هنگام بزرگسالی است.
۲- بازی فرصتی است برای یادگیری کنترل اعضا
بازی به کودک کمک می کند تا کنترل اعضای بدنش را در دست بگیرد مهارت های بدنی خود را کامل کند و بین عضلات خود هماهنگی ایجاد کرده وحواس پنجگانه خود را تقویت کند . هنگامی که کودک با انگشتان خودبازی می کند در واقع با شیوه به کار بردن آنها آشنا می شود . اگر دست ها در قنداق باشد و یا در دستکش پوشانیده شود فرصت مفیدی را در آموزش و بازی از او گرفته اند. بچه ها از طریق بازی می توانند اعضا وعضلات واستخوانهای خود را قوی سازد و خود را از حالت رکورد و افسردگی نجات دهند.
۳- بازی راهی است برای غلبه برخشم ترس ، حسادت و غم واندوه
ترس ها وحسادت های پنهان کودک گاهی به صورت غول یا مردگنده ای جلوه گر می شوند که کودک با جنگ و گریز برآنها پیروز می شود.آدم های بازی قادر نیستند به طفل صدمه بزنند و او به هر شکلی که دلش بخواهد آنها را اداره می کند. گاهی طفل خود را به جای شخصیت شرور قصه می گذارد و هر بلایی که دوست داشته باشدبه سر بقیه می آورد.
۴-بازی موجب پیشرفت در تکلم کودک می شود
ازآنجا که در یک بازی تخیلی قهرمان های مختلفی وجود دارند که باید با هم تبادل افکار کنند در نتیجه با لهجه ها و لحن های مختلف صحبت می کنند در نهایت موجب می شود تا تکلم کودک بهبود یابد.
-۵ بازی کردن فرصت مناسبی برای یادگیری رفتار با دیگران است
کودک از این راه یاد می گیرد که چگونه با کودکان دیگر رفتار کند ودر درک قوانین ومقررات نقش بسزایی دارد . کودکان ممکن است بر اسباب بازی ها با هم دعوا کنند. اما این مسئله طبیعی است وشما نباید دراین امر تا زمانی که کار خیلی بالانگرفته دخالت کنید بگذارید تا کودکان خودشان یاد بگیرند که ورزشکار خوب یا برنده و بازنده خوبی باشند.
۶- بازی در سلامت روانی کودک اثر دارد.
معمولابچه هایی که به طور مرتب تربیت شده اندخیلی بیشتر عقده حقارت دارند زیرا آنها برای انجام کارهای صحیح تحت فشار بوده اند واز خواسته های آنها جلوگیری شده است وهمین مطلب باعث ناراحتی وغصه آنها می شود.
۷- بازی برای کودک دارای ارزش وتربیت اخلاقی است طفل حق وباطل وگناه وثواب را درخانه ومدرسه یاد می گیرد ولی اجرای مقررات اخلاقی در آنها به اندازه بازی جدی نیست. کودک می داند که اگر بخواهد عضو پذیرفته و مورد توجه گروه باشد باید با انصاف ومودب، درستکار، راستگو و خوددار باشد. اوهمچنین ضمن بازی اوضاع واحوال زندگی را درمی یابد و یاد می گیرد که چگونه با آنها روبه رو شود.
علل بی علاقگی کودکان به بازی ها
– نداشتن همبازی: کودکانی که همبازی ندارند و مجبورند به تنهایی بازی کنند از پرداختن به بازی خودداری می کنند.
– ضعف سلامتی: کودکانی که از نظر سلامتی ضعیف هستند انرژی کافی برای بازی های فعال را ندارند .
– نداشتن فرصت برای یادگیری: حتی اگر برای کودکان انواع وسایل بازی فراهم گردد ولی آنها یاد نگرفته باشند که از این وسایل چگونه استفاده کنند بی ارزش خواهد بود. عدم تنوع اسباب بازی ها هم دراین بین خالی از اهمیت نیست.
چه اسباب بازی هایی برای بچه ها انتخاب کنیم؟
اسباب بازی هایی که برای کودکان انتخاب می کنید باید :
۱- متحرک وقابل انتقال باشند
۲- برای کودک تازگی داشته باشند
۳- کودک را در رشد وتکامل حواس ، ادراک ، فاصله واندازه وشکل وصدا یاری دهند.
برای اینکه کودکان در بازی با اسباب بازی راحت باشند باید اسباب بازی های ارزان قیمت در اختیار آنها گذاشت. در ضمن در خرید اسباب بازی ها به تمایلات کودک توجه کنید نه خوشایند خود یا زیبایی اسباب بازی . در تمام اقسام بازی نباید از تربیت اجتماعی کودک غافل شد و بهترین راه استفاده ازاسباب بازی هایی که با سرهم کردن آنها می توان وسایل مختلفی ساخت امکانات زیادی برای خلق کردن واظهار وجود به کودک می دهند. ماشین های کوچک، قطارهای برقی واسباب بازی هایی ازاین قبیل روحیه تقلید از کار بزرگترها را در کودکان بیدار می کنند ومحرک خلاقیت وابتکار درکودک هستند بازی با توپ طبق نظریه ای پیش درآمدی برای تقسیم کار درآینده است و به کودک امکان می دهد که در یک زمان هم بدهد وهم بگیرد هم خودش باشد وهم دیگری. عروسک ویا حیوانات برای کودک ازهمراهانی محسوب می شوند که به وی اطمینان داده و از او حمایت می کنند و به کودک امکان می دهند تا جدایی از مادر را بپذیرد .
بعضی از اسباب بازی ها شبیه اسلحه بوده وگرایش های خود آزاری ودیگر آزاری را در کودکان رشد می دهندو دادن این قبیل اسباب بازی ها به کودکان کاری بیهوده وخطرناک است. در مورد انتخاب اسباب بازی های پسرانه و دخترانه نباید زیاده روی کرد چرا که پسران به این شکل قلدر و دختران نازک نارنجی بار می آیند. برای اسباب بازی های کودک قفسه یا کشو در نظر بگیرید و او را عادت دهید که پس از اتمام بازی اسباب بازی هایش را درآنجا بگذارد. این یکی از گام های اولیه انضباط آموزی است . در هنگام خرید وسایل نقلیه هم یکی از مهمترین اصل ها اصل ایمنی است بنابراین قطعات ریز وقابل بلع را در دسترس او نگذارید.
اسباب بازی شکستنی شی خطرناک است. رنگ های روی اسباب بازی ها هم نباید از انواع معمولی ومسموم کننده باشد اسباب بازی ها را همیشه تمیز نگه دارید تا کودک شما کمتر بیمار شود. درجواب این سوال که کدام بازی بهتر است باید گفت : همه بازی ها اهمیت خاص خود را دارند وهر یک به نوعی در پیشرفت فیزیکی، حسی، هوشی یا اجتماعی کودک نقش موثری دارند. کم ارزش دانستن یک بازی به نسبت دیگری کاردرستی نیست.
اگر او ترجیح می دهد به جای ساختمان بازی با ماشین بازی کند نگران شوید که چیزی نخواهدآموخت قوه، تخیل کودک تا بدان حد است که از هر نوع بازی مطلب می آموزد ولذت می برد و در نهایت همان طور که غزالی می نویسد: سزاوار است که فرزندان به نو باوگان پس از بازگشت از درس به بازی مشغول شوند. این عمل خستگی پی درپی درسی را ازآنان می زداید و نشاط جسمی وفکری به بار می آورد.
هرگز پدران ومادران نباید فرزندان خود را از بازی باز دارند و آنها را با پافشاری بی جا به تحصیل وادار کنند این روش ثمری جز کشتن روح سرشار از نشاط کودک ، دلزدگی او نسبت به دانش افسردگی دایمی در زندگی و رکورد هوش وعقل ندارد هر گاه ما والدین وقتی شاد شویم که فرزندان ما آرام وساکت باشندحرکت نکنند وسخن نگویند ،پوشاک وسروصورت آنها در تمام روز تمیز باشد دراین صورت نیازمندیم که خودمان را تغییر دهیم نه کودکان را. چرا که ما از ایشان انتظار داریم که خلاف طبیعت انسانی باشند و این هم فوق توانایی آنهاست.
بازی های جسمی
از قدیمی ترین نوع بازیهاست، به ابزار مخصوص نیازمند است، هم به صورت انفرادی و هم به صورت گروهی انجام میشود، برای مصرف انرژی اضافی بدن و نجات یافتن از خستگی و کسالت بسیار مفید است و رفتارهای نا آرام و پرخاشگری توام با عصبانیت کودک را کاهش می دهد، مثل نشستن، سینه خیز رفتن، ایستادن، دویدن، بالا رفتن، پریدن، پرتاب کردن، اله کلنگ، سرسره، تاب، طناب، دوچرخه، توپ و …
بازی های تقلیدی
کودک به تقلید نقشهایی می پردازد که آن ها را باور کرده است. معمولا بهترین شخصیتها برای شروع ایفاینقش، والدین، برادران، خواهران و دوستان هستند. کودک از ایفای نقش آنان لذت برده وتجربه کسب میکند. در دوره دبستان بیشتر نقش معلمان را تقلید می کند، در حالی که دردوره نوجوانی از تقلید رفتار بزرگسالان دوری می کند و به تقلید رفتار همسالان میپردازد که این خود آغازی است برای هماهنگی و همسو شدن با گروه های اجتماعی و ایفاینقش های واقعی زندگی مثل خاله بازی، دکتر بازی، حمام کردن عروسک، مهمانی رفتن، پلیس بازی، آتش نشانی و …
بازی های نمایشی
کودک در تقلید از بزرگترها از لباس و وسایل مخصوص آن ها نیز استفاده می کند، مانند پسر کوچکی که کت پدر را به تن کرده، عینک او را به چشم می زند و یا دختر بچه ای که کفش پاشنه دار مادر را پوشیده و به زحمت راه می رود.
بازیهای نمادی
زمانی که کودکدستیابی به ابزار و وسایل مورد نیاز خود را غیر ممکن می بیند، نیازها و آرزوهایخود را با استفاده از وسایل نمادین و از طریق بازی بیان می کند. برای مثال بر تکهای چوب سوار شده، این طرف و آن طرف می رود، مانند اینکه سوار بر اسبی شده و آن راهدایت میکند. این نوع بازی ها یکی از بهترین شیوه های بازی درمانی محسوب میشوند.
بازی های آموزشی
مهمترین وسیلهآموزش کودک، استفاده از وسایل بازی مناسب است، مانند مکعب های چوبی که کودک با جور کردن و دسته بندی کردن آنها می تواند با مسائل اساسی اما ساده و آسان ریاضی آشنا شود. از خانه کوچک اسباب بازی برای آشنا کردن کودک با واقعیاتهای موجود زندگی میتوان استفاده کرد. بازیهای آموزشی موجب تقویت حواس و رشد قوای ذهنی و اجتماعی کودک می شوند، به شرط آنکه سعی کنیم کنترل اصلی بازی در اختیار کودک باشد و جهت و مسیر آن را تعیین کند.
بازی های خلاقیتی
کودک از طریق بهوجود آوردن چیزی، عقاید و احساساتش را اظهار میکند، مانند نقاشی، موسیقی، خمیر بازی، شن بازی و یا استفاده از لغات که او را قادر می سازد تا در آینده داستان، شعر و نمایشنامه بنویسد خانه سازی با گل و گچ و خمیر، خاک و ماسه، اسباب بازی های چند تکّه و … هم از این دسته هستند.
بازی های قاعده مند که کودک توسط آنها رعایت قوانین را یاد می گیرد مثل عمو زنجیر باف، گرگم به هوا، قایم باشک، عمو رنگی، بالا بلندی و اخیراً هم سگا، پلی استیشن، رایانه…
انتخاب اسباب بازی
بازی از ضروریات زندگی کودک است و در رشد ذهنی و جسمی کودک تا‡ثیر ویژه ای دارد . بنابراین وسایلی که برای بازی فرزندان انتخاب می کنید، باید خصوصیات و شرایطی را دارا باشد تا اهداف ما را از بازی کودک برآورده ساخته و برای او مفید باشد .
در انتخاب اسباب بازی و نوع بازی توجه به نکات زیر می تواند کمک کننده باشد:
اول اینکه همیشه سعی کنید با توجه به سن و جنس کودک برایش اسباب بازی بخرید . اسباب بازی نباید چندان گرانقیمت باشد که کودک نتواند با خیال راحت آنرا دستکاری کند . همچنین باید بی خطر باشد و سلامت او را تهدید نکند . اسباب بازیهای متنوع بخرید تا کودک احساس خستگی نکند ونوع آن به گونه ای باشد که کودک را در رشد و تکامل حواس یاری دهد .
سعی کنید از خوردنیها به عنوان اسباب بازی استفاده نکنید . هنگام خرید علاوه بر اینکه به نیاز کودک توجه می کنید، دقت داشته باشید که اسباب بازی حتما ًباید برای کودک خوشآیند باشد. هیچگاه به بازی جنبه تحمیلی ندهید و از مداخله نابجادربازی بچهها بپرهیزید.حضوردریکبازیچندنفره میتواند به رشد اجتماعی کودکتان کمک کند، پس سعی کنید چنین محیطی را برایش فراهم کنیدو در ضمن بازی کودکان را به رعایت حق و عدالت تشویق کنید . اگر کودک شما میل به بازی ندارد به کشف علت بپردازید و دردرمان آن کوشا باشید . محیط بازی مطلوب، زیبا و دلپذیری را برایش فراهم کنید. گاهی اوقات همبازی شدن با آنها برای هر دوتان بسیار جالب خواهد بود.