شیر مادر بهترین و کامل ترین غذا برای نوزادان و شیرخواران تا پایان ۲ سالگی است. به طوری که تغذیه انحصاری با شیرمادر از بدو تولد تا پایان۶ ماهگی و سپس ادامه آن همراه با تغذیه تکمیلی تا ۲ سالگی منجر به رشد و تکامل کودک می شود.مزایای شیر مادر از جنبه های مختلفی قابل بررسی است جنبه هایی چون فواید مربوط به کودک و مادر، فواید اقتصادی، اجتماعی و …
مـــــزایای مــــربوط به کــــودک :
در دوره های مختلف رشد و تکاملی کودک براساس نیاز شیرخوار ترکیبات شیر مادر تغییراتی پیدا می کند. به عنوان مثال در روزهای اول پس از تولد که بدن نوزاد هنوز سیستم ایمنی ضعیفی داشته و پادتن های لازم را جهت مبارزه با میکروب های بیرونی ندارد، در این دوران شیرمادر با شرایط کودک تطبیق پیدا کرده زرد رنگ و غلیظ تر است که آغوز (کلستروم یا ماک) نامیده می شود که اولین و بهترین واکسن برای حفاظت کودک بر ضد بیماری های عفونی است. دکتر علی رمضان خانی معاون بهداشتی دانشگاه شهید بهشتی از دیگر فواید شیرمادر می گوید: کاهش مرگ و میر نوزادان در اثر بیماری های اسهالی، کاهش ابتلا به پنومونی و عفونت های گوش میانی و عفونت های حاد تنفسی، کاهش ابتلا به آسم، آلرژی و اگزما، عدم نیاز به دادن آب و قند حتی در مکان های گرم و خشک، عدم پرخوری شیرخوار و چاق نشدن وی در نتیجه اختلاف در ترکیب چربی شیر مادر، ماده ای سهل الهضم برای شیرخواران بیمار، هضم و جذب راحت تر چربی و پروتئین شیرمادر، ارضای غریزه مکیدن کودک، جذب بهتر آهن شیرمادر و… .
مـــــــزایای مــــربوط به مـــادر :
تحقیقات مشخص کرده اند تغذیه انحصاری با شیرمادر فواید متعددی برای خود مادر در بردارد. در رابطه با برخی از این فواید دکتر رمضان خانی می گوید: تغذیه انحصاری و مکرر شیرخوار با شیر مادر منجر به پیشگیری از حاملگی زودرس، برگشت سریع تر رحم به حالت اولیه، کاهش احتمال ابتلا به سرطان پستان و تخمدان، بهبود وضعیت روحی عاطفی مادر، برگشت سریع تر وزن مادر به حالت اولیه می شود.
مــــــزایای اقتصـــادی ـ اجتماعـــی شیـــرمـــادر :
بنابر اظهارات معاون بهداشتی دانشگاه شهید بهشتی فواید تغذیه با شیرمادر از جنبه های مختلف اجتماعی ـ اقتصادی شامل موارد زیر است:
۱- کاهش هزینه ها به طوری که تغذیه با شیرمادر موجب افزایش نیاز تغذیه مادر در دوران شیردهی می شود افزایشی که به مراتب ارزان تر از هزینه خرید شیرخشک و غذاهای آماده ای است که برای شیرخواران محروم از شیرمادر استفاده می شود. از سویی دیگر شیرمادر در مقایسه با سایر شیرها منجر به بیماری کمتر در کودکان می شود در نتیجه هزینه درمان کاهش پیدا می کند. و علاوه بر این در بیمارستان هایی که هم اتاقی کودک و مادر رعایت می شود عفونت و همه گیر شدن بیماری کمتر اتفاق افتاده و در نتیجه مجدداً هزینه ها کاهش پیدا می کند.
۲ – تغذیه با شیرمادر علاوه بر کمک به رشد و تکامل کودک از خروج ارز به خارج از کشور جهت واردات شیرخشک جلوگیری می کند. ۳- تغذیه انحصاری با شیر مادر ارتباط مستقیم در کنترل جمعیت و تنظیم خانواده دارد بنابراین در صورت تغذیه شیرخواران با شیر مادر امکانات اقتصادی کمتری به این امر اختصاص داده می شود.
جنبـــــه های ایمنـــــی شیـــــــر مـــــــــادر :
سیستم ایمنی نوزادان در بدو تولد ضعیف است بنابراین مستعد عفونت های مختلف هستند اما شیر مادر به جهت دارا بودن اجزای فعال سیستم ایمنی در محافظت کودک نقشی مؤثر ایفا می کند از جمله ایمونوگلوبولین ها A، G و M.
تغذیــــه در دو قلــــــویــــی:
در تغذیه با شیر مادر یکی از مسائل مهم، تغذیه در چند قلویی هاست. در تغذیه نوزادان دوقلو با شیر مادر رعایت نکاتی ضروری است ؛ تغذیه مناسب و متعادل مادر (حدود ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ کالری اضافی)، تکرار و استمرار شیردهی، تغذیه دوقلوها به طور جداگانه در روزهای اول به دلیل سادگی این روش برای مادر هر چند که در این حالت زمان شیردهی دو برابر می شود. در رابطه با سه قلویی ابتدا یک پستان برای هر بچه و سپس بچه سوم از هر دو پستان تغذیه شود اما همیشه یک نوزاد آخرین نفر نباشد، در صورتی که با تمام تلاش ها شیر مادر کافی نباشد و نیاز به شیر کمکی باشد هر دو نوزاد تا حد امکان از شیر مادر تغذیه شوند آنگاه شیر کمکی با فنجان یا قاشق به هر دو نوزاد خورانده شود. در این مورد نباید یک نوزاد با شیرمادر و نوزاد دیگری با شیرخشک تغذیه شود.
بعـــد روانـــــی تغذیه شیــــــرمـــــادر :
دکتر ابوالقاسم مهری نژاد روان شناس و عضو هیأت علمی دانشگاه الزهرا می گوید: چسبیدن به آغوش و فیزیک مادر یک نیاز بنیادی بشر است، که در ۵۰ سال اخیر مشخص شده است ارضاء این نیاز از همان دوران طفولیت منجر می شود که فرد در بزرگسالی از لحاظ روانی به یک ثبات روانی رسیده و از آسیب های روانی مصون باشد تا جایی که این افراد اضطراب های کمتری را تجربه می کنند و از لحاظ شخصیتی و روانی مقاوم تر هستند. شیرخوردن یکی از راه های مؤثر در ارضای این غریزه است.غریزه ای که در صورت ارضا در دوران طفولیت منجر به این می شود که ارتباطات عاطفی قوی بین مادر و فرزند شکل گیرد تا بدان جا که حتی در بزرگسالی این ارتباط استحکام بیشتری پیدا خواهد کرد. همچنین این گروه از افراد در همه دوران زندگی احساس تنهایی کمتری داشته و مسائلی چون ترک والدین و سپردن به سرای سالمندان از سوی این خانواده ها کمتر اتفاق می افتد. در ادامه بحث این روان شناس افزود: کودکانی که سرد بزرگ شده و ارتباطات عاطفی کمتری بین آنها و مادر برقرار بوده در بزرگسالی این الگو را بر جنس موافق و مخالف تعمیم خواهند داد.و اما در پایان این گزارش موضوع مهم و قابل ذکر احساس آرامش مادر است که به هنگام شیرخوردن نوزاد در وی ایجاد می شود.