بخورنخورهای دارویی در دوران بارداری
حتما شنیدهاید که در دوران بارداری حتی مصرف داروهای بدون نسخه (OTCها) نیز میتواند با عوارضی همراه باشد.
منظور از داروهای بدون نسخه، همان داروهایی است که معمولا به محض شروع سردرد، خارش گلو، آبریزش، دلدرد و خلاصه هر نشانهای از بیماری و کسالت، بهراحتی از نزدیکترین داروخانه بدون مشورت با پزشک تهیه و مصرف میکنیم.
آیا یک خانم باردار بدون مشورت و به هر میزان که بخواهد میتواند از این داروهای در دسترس استفاده کند یا نه؟
در ادامه در مورد برخی از داروهای بدون نسخهای که بهطور شایع در دوران بارداری مصرف میشوند و اثر آن بر بارداری صحبت میکنیم.
واقعیت این است که داروهای بدون نسخه نیز مانند هر داروی دیگری میتوانند باعث بروز عوارض جانبی ناخواسته و گاهی بسیار جدی و خطرناک در مصرفکنندگان، بهخصوص خانمهای باردار شوند.
از طرفی، هرکدام از این داروها ممکن است با داروهای مصرفی دیگری که پزشک به هر علتی برای شما تجویز کرده است، تداخل داشته باشد بنابراین به خانمهای باردار توصیه میشود که بدون نظر پزشک بههیچعنوان از هیچ دارویی استفاده نکنند و حتی در مورد مصرف داروهایی که قبلا استفاده میکردهاند و هیچگاه برایشان عارضهای ایجاد نکرده بوده است نیز در طول بارداری با پزشک خود مشورت کنند.
بیشترین علتهای مصرف داروهای بدون نسخه در دوران بارداری، سردرد، مشکلهای گوارشی، سرماخوردگی، سرفه و آلرژی است و داروهایی که به این منظور استفاده میشوند مسکنها، آنتیهیستامینها، ضداحتقانها و ضدسرفهها هستند.
داروهای ضدسرفه، ضدسرماخوردگی و ضدآلرژی
ابتلا به سرماخوردگی و آلرژی و سرفه در دوران بارداری بسیار شایع است.
خانمهای باردار در درجه اول باید سعی کنند تا جایی که ممکن است، بدون استفاده از دارو علائمشان را برطرف کنند؛
مثلا از سرمهای شستشو یا اسپریهای نمکی برای رفع گرفتگی بینی استفاده کنند. آب و مایعات کافی بنوشند و استراحت کنند. بیشترین داروهای بدون نسخهای که در این زمان استفاده میشوند، عبارتند از: آنتیهیستامین، دکونژستان (ضداحتقان)، ضدسرفهها و اکسپکتورانت است. ( در میان آنتیهیستامینها، برم فنیرامین با افزایش خطر ناهنجاری جنین همراه است.)
مسکنها
شایعترین داروهای مصرفی هستند که از آنها برای برطرفکردن سردرد و تب یا دردهای عضلانی و استخوانی استفاده میشود. از جمله مسکنها میتوان آسپیرین، ایبوبروفن، ناپروکسن، باکلوفن، سلکوکسیب، ژلوفن، دیکلوفناک و استامینوفن را نام برد. همه داروهایی که نام بردیم بهغیر از استامینوفن، مربوط به گروه داروییای هستند که به آنها ضدالتهاب غیراستروئیدی میگویند.
استفاده از این داروها در نیمه اول بارداری احتمال سقط جنین و در ۳ ماهه آخر احتمال بسته شدن زودرس مجرای شریانی و سمیت کلیوی در جنین را زیاد میکند.
داروی دیگر استامینوفن است که به نظر میرسد در دوران بارداری مشکلهای کمتری ایجاد میکند اما نکته قابلتوجه در مورد مصرف آن این است که در بسیاری از مطالعهها نشان داده
شده که کودکان متولد شده از مادرانی که استامینوفن مصرف کرده بودند، بسیار بیشتر مبتلا به اختلال بیشفعالی/ کمتوجهی یا ADHD میشوند.
داروهای گوارشی
بیشترین مشکلهای خانمهای باردار که به دستگاه گوارش مربوط میشود، تهوع، استفراغ، یبوست و برگشت اسید معده است. اگرچه تقریبا همه خانمها در هفتههای اول بارداری حالت تهوع و استفراغ را تجربه میکنند، اما حالت شدیدی از این وضعیت وجود دارد که زندگی خانم باردار را به شدت مختل میکند و وزن او را بیش از ۵ درصد کاهش میدهد و حتی گاهی به بستری و کنترل شرایط بیمار نیاز به وجود میآید. ( در میان داروهای ضدتهوع، پرومتازین یکی از پرعارضهترین داروهایی است که ضمنا خوابآور نیز هست.)
برگشت اسید معده نیز مشکل شایعی است که ۳۰ تا ۵۰درصد خانمهای باردار را گرفتار میکند. در میان داروهای ضداسید، تریسیلیکات منیزیم و بیکربنات سدیم داروهایی هستند که در دوران بارداری باید از آنها اجتناب کرد. داروهایی نیز برای درمان برگشت اسید معده استفاده میشوند که کمخطرتر هستند. ( در میان داروهای ضداسید معده، مصرف میزوپروستول در دوران بارداری بهعلت بالا بردن احتمال سقط ممنوع است.)
یبوست هم در دوران بارداری ممکن است یکی از گرفتاریهای مادران باشد. نکته مهم این است که هنگام بارداری باید از مصرف روغن کرچک و روغنهای معدنی در درمان یبوست خودداری کرد.
منابع:
Medscape
دکتر زایررضایی/هفته نامه سلامت