دوران کودکی بهترین زمان برای تربیت فرزندان و پایه گذاری زندگی سالم و سعادتمندانه آنان است، لذا این دوره از گذشته مورد توجه روانشناسان و صاحبنظران بوده است، به طوری که هر روزه تحقیقات دامنه دار و عمیق در مورد روانشناسی کودک صورت می گیرد. انبوه نتایج علمی که امروزه بدان دست یافته اند، در سایه آزمایشهای سالیان متمادی، استمداد از تجربیات گذشتگان و استفاده از فناوری های جدید تحقق یافته است.
اما در چهارده قرن پیش که هیچ یک از آن زمینه ها و امکانات پژوهشی وجود نداشت، از پیامبر اکرم – صلی الله علیه وآله وسلم- رفتارها و گفتارهایی در برخورد با کودک مشاهده شد که محققان امروزی در ژرفای آن درمانده اند، به طوری که ره یافت های جدید علم روانشناسی بر همه آنها مهر تایید زده است.
هم بازی شدن با کودکان
یکی از راههای پرورش شخصیت کودکان ، شرکت بزرگسالان در بازی آن هاست. هم بازی شدن با کودک روح و روانش را سرشار از مسرت و شادی می سازد و اعتماد به نفس و احساس خودارزشی را در وی تقویت می کند.
مطالعه در سیره عملی پیامبر نشان می دهد که آن بزرگوار توجه خاص به هم بازی شدن با کودک داشت.
آن حضرت می فرماید:
« هر کس که کودکی دارد، باید در راه تربیت او خود را تا سر حد کودکی برساند و خویشتن را با دنیای او هماهنگ ساخته، رفتاری که در خور درک و فهم اوست، پیش گیرد.»(حرعاملی،۱۴۰۳ه.ق، ج ۱۵، ص۲۰۳)
شاید تعجب آور باشد که بشنویم این حدیث پایه تحقیقات چندین ساله « مارگارت دونالد سون» ( پژوهشگر و روانشناس کودک) بوده است. به اعتقاد وی همه آنچه در پندار ما فراخور قوه درک کودک است، در صورتی که به شیوه و زبان خود کودک بیان شود، از عهده درک آن برخواهد آمد.
بارها رخ می داد که رسول اکرم کودکان را بر پشت خود سوار می کرد و با آنها هم سخن می شد. « جابربن عبدالله می گوید:
روزی نزد رسول خدا (ص) رفتم. دیدم که آن بزرگوار به زانو خم شده است و دو نوه اش امام حسن و امام حسین_علیهماالسلام_ را بر دوش گرفته، در اتاق بر روی دست و پا راه می رود و می فرماید: وسیله سواری شما خوب مرکبی است و البته شما هم خوب سوارانی هستید.» (مجلسی، ۱۴۰۴ه-ق،ج ۴۳، ص۲۸۵)
راه همبازی شدن نبی مکرم اسلام- صلی الله علیه وآله وسلم- با کودکان این بود که ایشان معتقد بودند، بچه های خردسال مفهوم زندگی و زنده بودن را با بازی می شناسند، لذا همیشه می فرمود:
” بگذار فرزندت تا هفت سال بازی کند.” ( کلینی، ۱۳۷۰،ج ۲، ص۹۴)
این سفارش حکایت از آن دارد که پیامبر بازی را نوعی ابزار سرگرمی و اتلاف عمر نمی دانست. هفت سال اول زندگی، دوره شناخت جهان پیرامون خود است، کودکان در این دوره با پدیده های اطراف خود بازی می کنند و یاد می گیرند که چگونه با این پدیده ها برخورد کنند. در همین دوره است که در پی بازی، حس بینایی و حس لامسه آنها بهتر به کار گرفته می شود، ذهنشان قدرت ابتکار و روحشان اعتماد به نفس می یابد. هم بازی شدن با کودک علاوه بر اینکه او را غرق در لذت و شادی می کند، بسیاری از اصول اخلاقی را نیز به طور مستقیم و غیر مستقیم به وی می آموزد.
بنابراین والدین باید خود را تا سر حد طفولیت پایین آورده، هم سطح کودک شوند تا بتوانند شخصیت فرزند خویش را به روش صحیح پرورش دهند.
منبع: مجله پیوند، شماره۳۲۴، ص ۳۴