عفونت واژینیت (واژینیت)
عفونت واژینیت یکی از بیماریهای شایع بین بیش از یک سوم زنان و دوشیزگان بین ۱۵ تا ۵۰ سال میباشد.
واژینیت یک اصطلاح پزشکی برای التهاب و یا عفونت واژن[۱] است که بطور معمول زمانی رخ میدهد که کاهشی در اسیدیته (افزایش سطح pH) واژن و یا نوعی عفونت پیش آمده باشد.
در زمان قبل از قاعدگی زنان، سطح نرمالpH واژن و ناحیه واژینال تقرِیِبا برابر ۴ است. (سطح pH از۰ اسیدی تا ۱۴ قلیایی است). این میزان اسیدیته به طور نرمال باعث کنترل و جلوگیری از رشد و توسعه باکتریها، قارچها و انگلها میگردد. همچنین، واژینیت ممکن است در اثر کاهش سطح استروژن ایجاد شود که در زمان قاعدگی رخ میدهد.
غدد درونی واژن و سرویکس (دو بخش اصلی رحم) مقادیری مایع تولید میکنند که این مایعات بصورت روزانه از واژن ترشح شده و پوست و بافتهای کهنه و مرده جدار داخلی واژن را دفع میکند. این ترشحات یکی از راه کارهای بدن برای حفظ سلامتی و تمیزی واژن است که معمولاً شفاف یا شیری رنگ و بدون بو میباشند. تولید، ترشح و ثبات این ترشحات در زمان قاعدگی دستخوش تغییرات شده و در زمان تخمکگذاری، شیردهی و تحریکات جنسی افزایش مییابد. دیگر تغییرات در ترشحات واژن از قبیل تغییر در رنگ یا بو اغلب نشان دهنده ابتلای زنان به واژینیت و یا بیماریهای مقاربتی است.
چهار عامل موثر و اصلی که سبب بروز واژینیت میگردد، عبارتند از:
۱- قارچ ها ۲- باکتریها ۳- انگلها ۴- واژینیت آتروفیک
۱- واژینیت قارچی:
عفونت قارچی را میتوان شایعترین نوع واژینیت دانست. علائم اصلی واژینیت قارچی عبارت است از خارش و ترشحات واژینال. خارش معمولاً شدید است و ممکن است باعث التهاب نواحی مربوطه گردد. ترشحات به صورت سفید رنگ و غلیظ است که در عین حال دارای چسبندگی کمی بوده و سست میباشند. این ترشحات معمولاً فاقد بو و یا دارای بوی کپک بوده ولی به هیچ وجه متعفن نیستند؛ مگر آنکه سایر عوامل عفونتزا نیز همراه قارچ باعث بروز واژینیت شده باشند.
منشاء عفونتهای قارچی واژن عمدتاً از نوعی قارچ به نام کاندیدآلبیکانس[۲] میباشد. هرگونه تغییر در محیط واژن سبب رشد و گسترش قارچها میگردد.
البته به روشنی نمیتوان علت عفونت قارچی را توضیح داد. اما آنچه مسلم است مخمرها و قارچ ها در بدن ما حیات داشته و با ما همزیست هستند. مخمر ها در محل زیست ما، در غذاها و خوراکیها وجود دارند، و به نوعی میتوان گفت ما را احاطه کردهاند. ولی اکثریت ما گرفتار عفونت ناشی از قارچ ها نمیشویم .آنچه مسلم است، اگر از سلامتی و بهداشت خود مراقبت نکنیم به راحتی درگیر حملات مخمرها و قارچ ها میشویم.
در افراد مبتلا به واژینیت با منشاء ویروسها و باکتریها، اگر ویروسهای واژینیتزا از بین بروند، فرد بهبودی خویش را به دست میآورد؛ اما این قاعده در مورد مخمرها صدق نمیکند. چون مخمرها در بدن ما حیات داشته و با ما همزیست هستند.
آنچه از مطالعات و پژوهشهایی که در این راستا صورت گرفته، عوامل اولیه مستعد کننده زیر مشخص شدهاند، اما این عوامل به موارد زیر محدود نمیشود.
- استفاده از داروهای آنتیبیوتیک وکورتنها
- قرصهای ضد بارداری خوراکی[۳]
- نقص کارکردی و تقریباً غیر طبیعی سیکلهای قاعدگی
- بارداری و زایمان
- یائسگی
- استرسهای شدید روحی
- دیابت، ایدز و سایر بیماریهایی که روی سیستم ایمنی بدن تاثیر دارند.
- استفاده از IUD ( وسیله ای برای جلوگیری از بارداری)
- محصولات پاک کننده مانند اسپری های رفع بو ، دئودورانت و …….
هرچند عفونت قارچی همانطور که اشاره شد نتیجه فعالیت قارچهای واژن است و به عنوان بیماری مقاربتی مطرح نشده است، ولی گاهی به ندرت از راه مقاربت جنسی به مردان منتقل میشود.
درمان واژینیت قارچی معمولاً توسط داروهای ضد قارچ واژینال به خوبی انجام میگیرد.
۲- واژینیت باکتریایی:
این عفونتها، بیشتر توسط باکتری تحت عنوان گارنردلا واژنیالیس[۴] ایجاد میگردد. این باکتری به طور طبیعی در محیط واژن وجود دارد، ولی در شرایط خاصی ممکن است باعث بروز واژینیت شود.
در واژینیت باکتریایی، ترشحات واژینال موجود است، ولی خارش و التهاب، یا اصلاً موجود نیست و یا بسیار خفیفتر از عفونت قارچی میباشد. ترشح ایجاد شده در این بیماری به رنگ سفید مایل به خاکستری و یا زرد رنگ بوده و حالت آبکی دارد. خصوصیت بارز این ترشح بوی مخصوص آن است که شبیه بوی ماهی و ناخوشایند میباشد.
واژینیت باکتریایی زمانی رخ میدهد که یک باکتری موجود در واژن بیش از حد رشد کند. هرچند واژینیت باکتریایی میتواند از راه آمیزش جنسی نیز منتقل شود؛ با این حال تنها تحت تاثیر رابطه جنسی نیست. بنابراین این بیماری در کل یک بیماری مقاربتی نیست. عوامل دیگر عبارتند از:
- داشتن رابطه جنسی با فرد جدید
- داشتن رابطه با افراد مختلف
- عدم رعایت موارد بهداشتی و ایمنی در روابط جنسی
- قرار گرفتن در معرض محرکها، از قبیل حمام آب جوش، نوار بهداشتی معطر، اسپری های پاک کننده بانوان، صابون هایی با بوی تند و نا ملایم و ….
به علاوه نژاد، یک عامل مهم و قابل توجه برای واژینیت باکتریایی است. زنان آفریقایی و آمریکایی چند برابر زنان سایر نقاط جهان برای پذیرش و ابتلا به این بیماری مستعد هستند. هر چند هنوز دلیلی برای این ناهمگونی و تفاوت در دست نیست.
۳- واژینیت انگلی:
عفونتهای انگلی واژن در بیشتر اوقات به واسطه نوعی انگل تک سلولی به نام تریکوموناسیس[۵] ایجاد میشود. این انگل به طور طبیعی در واژن زندگی نمیکنند و ابتلا به آن ممکن است از طریق استخر یا حوله آلوده و نیز تماس با فرد آلوده حاصل گردد. از آنجا که محیط واژن به طور طبیعی دارای شرایطی خاص میباشد، عوامل عفونی فوق قادر به رشد و تکثیر در این محیط نیستند. تنها در زمانی که وضعیت طبیعی به علت وجود برخی عوامل تغییر نماید، امکان بروز عفونتهای واژن ایجاد میگردد.
شاید بتوان گفت واژینیت زمانی بروز میکند که عوامل زمینه ساز، محیط طبیعی واژن را تغییر داده و محیط را جهت رشد و تکثیر عوامل عفونی مناسب میکند که نتیجه آن ایجاد واژینیت میباشد.
این بیماری از طریق تماس جنسی و یا برخی لوازم و محیطهای آلوده وارد واژن شده و ایجاد عفونت نماید. در بسیاری از موارد ممکن است این عفونت فاقد علائم و یا توام با علائم خفیفی باشد. از بارزترین خصوصیت آن وجود ترشح واژینال بیش از حد است. این ترشح دارای رنگ خاکستری یا سبز رنگ بوده بوی آن زننده میباشد. بر روی آن حبابهای هوا مشاهده میشود که باعث ایجاد ظاهری کف مانند میگردد.
همانطور که اشاره شد واژینیت انگلی توسط انگل منتقل میشود. این انتقال عموماً در خلال مقاربت جنسی توسط فرد آلوده به انگل صورت میگیرد. این انگل میتواند چندین ساعت در لیف حمام خیس، حوله و لباسهای حمام زنده مانده و در صورت استفاده مشترک از این لوازم در بین افراد منتشر شود. دیگر عوامل واژینیت انگلی عبارتند از:
- آمیزش بدون رعایت موارد بهداشتی
- آلودگی و عفونتهای ناشی از بیماریهای مقاربتی
- داشتن رابطه جنسی با افراد مختلف
۴- واژینیت آتروفیک:
معمولاً در نتیجه کاهش سطح استروژن (یکی از هورمونهای زنانه) بعد از قاعدگی و یا در زمان یائسگی عارض میشود. کاهش هورمون میتواند باعث تغییر در پوست اطراف واژن ، فرج، رحم و یا مثانه گردد. اگرچه قطع قاعدگی دلیل اصلی این وضعیت است اما واژینیت آتروفیک ممکن است حاصل یکی از موارد زیر نیز باشد:
- استفاده داروهای تزریقی جلوگیری کننده از بارداری.
- عمل جراحی خراج کردن تخمدانها (oophorectomy یا (ovariectomy
واژینیت غیر عفونی میتواند تحت تاثیر هر یک از محصولاتی ایجاد شود که باعث تحریک پوست اطراف واژن و یا باعث بروز واکنشهای آلرژیک گردند:
- اسپریهای واژینال
- صابونهای معطر با بوی تند
- پاک کنندههای معطر
- محصولات کشنده نطفه
ممکن است زنان در شرایط یکسان و مشابه چندین نوع مختلف و متفاوت از این بیماری را تجربه کنند. به همین جهت، تشخیص و درمان یک نوع، به طور مثال واژینیت باکتریایی، نمیتواند برای تشخیص و درمان نوع قارچی موثر باشد.
واژینیت بطور معمول باعث بروز عوارض شدید و جدی در مبتلایان نمیشود. با این حال برخی از گونههای این عارضه به بیماریهای التهابی ناحیه لگن خاصره وابسته بوده و باعث افزایش خطر ابتلا به بیماریهای مقاربتی مانند ایدز میشود. به علاوه برخی از سویههای بیماری واژینیت میتواند خطرات زیادی را از قبیل زایمان زودرس و کاهش وزن تولد در زنان باردار منجر شود.
روشهای پیشگیری از واژینیت:
با اینکه همیشه نمیتوان از بروز واژینیت جلوگیری کرد اما در هر حال تذکر موارد زیر میتواند راهنمای خوبی برای کاهش احتمال و خطر بروز این عارضه باشد:
- داشتن روابط جنسی سالم
- رژیم غذایی مناسب و سالم
- کاهش استرس
- پوشیدن لباسهای زیر آزاد و راحت
- استفاده از لباسهای زیری که ۱۰۰% ازجنس پنبه و یا سایر الیاف طبیعی باشد
- پرهیز از مصرف خوشبوکنندههای زنانه نامناسب
- خودداری از مصرف اسپری ها، خوشبو کننده و دئودورانت واژن
- رعایت صحیح و دقیق نکات بهداشتی بعد از دستشویی
- رعایت نکات بهداشتی و ایمنی در روابط جنسی
- خوردن منظم لبنیات دارای لاکتوباسیلوس (یک باکتری کاملا مفید) بویژه ماست
- استفاده از یک مرطوب کننده واژن مناسب بعد از قاعدگی و یا مقاربت جنسی
روشهای درمانی :
- استفاده از کرمهای ضد قارچ، قرصها یا داروهای شیافی و داروهای بیحس کننده.
در موارد مزمن بیماری ممکن است بانوان به کرمهای واژینال برای یک مدت زمانی نیاز داشته باشند. با توجه به اینکه این عارضه دارای عوامل مختلف قارچی، باکتریایی و … میباشد لازم است که در صورت ابتلا، برای درمان حتماً به پزشک متخصص مراجعه گردد.
[۱] Birth canal
[۲] Candida Albicans
[۳] Dalcontraceptives
[۴] Gardnerella Vaginalisl
[۵] Trichomonasis
[note color=”#CDE4F8″]دریافت فایل PDF: عفونت واژینیت [/note]