ایجاد انضباط در کودک از همان ابتدای تولد باید آغاز شود و به مرور زمان و با توجه به رشد سنی او ادامه یابد.
انتظار انضباط در دوره نوجوانی بدون توجه به دوران کودکی، انتظار بجایی نیست؛ زیرا درخت را تا زمانی که نهال است می توان به دلخواه شکل داد و اگر کودک به بی انضباطی عادت کند، تغییر رفتار، بسیار مشکل است.
امام حسن عسکری(ع) می فرماید: ” بازگرداندن عادت کرده از عادتش ، چونان معجزه است.”
آموزش انضباط به کودک زیر یک سال، غیر مستقیم انجام می شود. اگر مادر نظم را در شیر دادن، خواباندن، بیدار کردن و تر و خشک کردن نوزاد رعایت کند، در ضمیر ناخوآگاه او اثر خواهد گذاشت.
در سنین بالاتر از یک سال، آموزش غیر مستقیم (آموزش کلامی) و با القای غیر مستقیم، یعنی روش الگویی و ابزار هنری( داستان، شعر، نمایشنامه، فیلم، کارتن، خاطره و …) انجام می شود.
به دلیل اینکه در سنین کودکی الگوپذیری از رفتار والدین توسط کودکان صورت می گیرد، پدر و مادر باید عملا در رفتار خود نظم و انضباط را رعایت نموده و بر آن تاکید نمایند. به طوریکه نظم و انضباط برای کودک یک امر مثبت، دلنشین و کاملا زیبا باشد که در زندگی خود در تمام ابعاد تجلی زیبای آن را ببیند.
استفاده از اهرم فشار برای انضباط
آیا برای ایجاد انضباط در کودکان می توان از اهرم فشار استفاده کرد؟
انضباط باید نرم و ملایم و به آرامی انجام شود. ایجاد انضباط با زور و اهرم فشار، سبب احساس ناامنی، ترس، تسلیم پذیری، طغیان، دروغگویی، چاپلوسی و وسواس خواهد شد.
کودکانی که با فشار والدین به انضباط وادار می شوند، به طور معمول، سرکش و مساله آفرین خواهد بود و در برابر بزرگسالان مقاومت می کنند و به جهت فشارهای دوران کودکی، از آنان انتقام می گیرند.
از دیدگاه روانشناسی امروز، انضباط زوری ، پاسخ “موقت “می دهد؛ ولی در آینده مشکلات جدی را پدید خواهد آورد. اینگونه کودکان در غیاب والدین قوانین را می شکنند؛ پس محدودیت ها را به نرمی و با مهربانی و عطوفت به کودکان بیاموزید تا با ایمان و از روی اعتقاد، بدان ها عمل کنند.
والدین نباید هیچ گاه خود را در مقابل کودک قرار دهند، یا از بالا به او نگاه کنند، که در اینصورت کودک ناخودآگاه در مقابل والدینش مقاومت می کند، پس بهترین راه برای اینکه بتوانیم کودک را با خود هماهنگ کنیم این است که مثل یک دوست در کنار او باشیم و به راهنمائی او بپردازیم.
در صورتی که عامل واداشتن کودک به پذیرش محدودیت ها و تن دادن به قانون ، اقتدار والدین یا اقتدار گروه، مربی و اجتماع باشد، به طور معمول زیر بار نمی رود و اگر هم به جهت اهرم فشار به آن تن دهد، با برداشته شدن فشار قانون را نقض خواهد کرد؛ اما اگر محدودیت برای کودک مطلوبیت فردی داشته باشد، حتی در غیاب والدین و بدون اهرم فشار نیز به آن عمل خواهد کرد.
نویسنده: ز.مجیدی( کارشناس علوم تربیتی)
منبع: نسیم مهر؛ حسین دهنوی