کودکان برای کنارآمدن با دیگران،به قوانین ساده و روشن نیازمند هستند. نباید از کودکان بخواهیم که هر آن چه ما می گوییم انجام دهند.کودکان در سنین پیش دبستانی دوست دارند خودشان تصمیم بگیرند،انتخاب کنند و در کارهای مربوط به خود مستقل باشند.تنها در مواردی کودک لجباز به شمار می آید که بیش از نیمی از دستورات را اطاعت نکند.
کودکان در سنین ۵/۲ تا ۵/۳ سالگی،نوعی حالت لجبازی و مقاومت در برابرخواسته های پدر و مادر را از خود نشان می دهند. در صورتی که با ملایمت با آنان رفتار شود چنین رفتاری در دوران کودکی از بین خواهد رفت اما در صورتی که والدین لجبازی کودک را با پرخاشگری پاسخ دهند ، در دوران نوجوانی شخصیت منفی کودک به طور شدیدتری بروز خواهد کرد.
چرا کودکان لجباز می شوند؟
وقتی کودکان درخواستی دارند ویا والدین آنها را مجبور به انجام عملی بر خلاف میلشان می کنند،آنها لجباز می شوند.گاهی توجه زیاد والدین به رفتارهای نامناسب کودک سبب می شود که رفتارهای نادرست آنان تقویت شود،به طوری که کودکان به دلیل آوردن ،جروبحث کردن ،نق زدن ،مجادله کردن و درخواست های مکرر متوسل می شوند . گاهی نیز علت لجبازی کودکان آن است که والدین در برابر لجبازی های آنان رفتار مثبتی ندارند.مثلا یک روز هیچ عکس العملی نشان نمی دهند و روز دیگر از آنان می خواهند مطابق باخواسته والدینشان رفتار کنند.اگر همیشه با کودکان رفتار ثابتی داشته باشیم کمترلجبازی می کنند.
با کودکان لجباز چگونه رفتار کنیم؟
باخشونت امرونهی نکنید و یکباره دستورهای نا معقول و غیرقابل فهم صادرننمایید.این،باعث عصبانیت و لجبازی بیشتر کودک می شود. مثلا وقتی می خواهید کودکتان را از موقعیت بازی خارج سازید،حتما باید وقت اتمام بازی را به اطلاع او برسانید.چنانچه کودک را بدون اطلاع قبلی از میان بازی خارج ساختید،ازعکس العمل شدید و واکنش غیرعادی او متعجب نشوید.
در مورد کارهایی که لزوما باید انجام پذیرد،هیچگاه با فرزند خود بحث و جدل نکنید.مسلما دارویی که پزشک تجویز کرده علی رغم میل و خواسته کودک باید خورده شود(حتی اگر طعم خوبی نداشته باشد)، اما می توان از او پرسید که این دارو را با آبمیوه می خورد یا سایر نوشیدنی های مطبوع کودک (در صورتی که برایش مضرنباشد) و تصمیم گیری را به عهده وی بگذارید ، یعنی به کودک اجازه دهید از میان چند امکان یکی را انتخاب کند به هر طریق در مورد دستورات ضروری که حتما باید انجام پذیرد،قاطعانه برخورد کنید و مصمم باقی بمانید و با لجبازی کودک یا التماس و تضرع وی تغییر عقیده ندهید.با قبول درخواست نابجای کودکتان به زودی با خواسته های نابجای دیگری از جانب او روبروخواهید شد.توجه به این نکته ضروری است که: قاطعیت غیر از خشونت است. شکیبایی را به هیچ وجه فراموش نکنید.هرگاه متوجه نادرستی فرمانی که به کودک داده اید شدید و ملاحظه کردید که حق با شما نبوده ،بجای اصرار بر آن و توجیه خواسته ی نادرستتان ، به اشتباهتان اقرار و در جهت اصلاح آن برآیید. بدانید که اختلاف سنی ما با کودکمان و تجربیات زیادی که نسبت به او داریم دلیل این نخواهد شد که ما هیچگاه اشتباه نکنیم. اعتراف به اشتباه،تصحیح آن و حتی عذرخواهی بابت آن، از عظمت روحی فرد نشات می گیرد.اجازه دهید فرزندتان این درس بزرگ زندگی را در محیط خانواده و از خود شما بیاموزد. مثلا:اگر کودک شما بر خلاف معمول در یک بعدازظهر مدت زیادی خوابیده،قطعا شب قادر نخواهد بود به زودی شب های قبل بخوابد. اگر شما بدون توجه به این مساله،از او بخواهید که زود بخوابد مسلما دستور نادرستی داده اید و باید هر چه سریعتر برایش توضیح دهید که امشب می تواند به خاطر خواب بعداز ظهر بیشتر بیدار بماند.هنگام عصبانیت و رفتارهای لجاجت آمیز کودک ، بحث و جدل کردن منطقی با او ، نتیجه ایی نخواهد داشت . در این مواقع توجه کودک را به موضوع دیگری جلب کنید و بعد از آرام شدن و تخلیه ی کودک با ملاطفت از او بخواهید که آنچه موجب عصبانیت و بدخلقی اش شده بود را برایتان بیان کند . البته والدین هم باید از خود بپرسند که تحت چه شرایطی کودک چنین رفتاری را انجام می دهد و بعد از بررسی علل،باید در نهایت شکیبایی تلاش کنند تا آن رفتارها را بهبود بخشند.
والدین هیچگاه نباید بعد از لجبازی و بدخلقی کودک ، زمانی که او تازه آرام شده ، هدیه یا خوراکی مورد علاقه اش را به او بدهند یا خواسته های غیر صحیح او را انجام دهند.
وظیفه والدین چیست؟
سعی کنید به فرزندان بیاموزید و خود نیز این فرصت را به آنان بدهید که خودشان درمورد مسائل کوچک تصمیم بگیرند؛البته توجه کنید که نباید بیش از اندازه از کودک خود انتظار داشته باشید. همچنین به کودک فرصت انتخاب از میان چیزهای مختلف را بدهید مثلا به او بگویید: دوست داری برات کتاب قصه بخونم یا برات آهنگ بزارم؟ یا دوست داری شیرت را توی این لیوان قرمزه بریزم یا آن لیوان زرده ؟ و . . .
امکان انتخاب بین چند چیز علاوه برآنکه مانع لجاجت کودک شما می شود،مخالفت اساسی وی با هر چه از جانب شما باشد را نیز تقلیل می دهد.
دسته ایی از کودکان بسیار آرام و بی سرو صداهستند و کمتر جلب توجه می کنند.این کودکان غالبا از ترسِ از دست دادن محبت والدین خود،سعی می کنند بدون کمتر مقاومتی تسلیم بی چون و چرای آنها شده و از هر گونه مخالفتی احتراز جویند.(غالبا،مورد علاقه بیشتر پدر و مادر نیز قرار می گیرند). باید توجه داشته باشیم که اگر این شیوه رفتار ادامه یابد،کودک در آینده سر خورده ، بی اراده ، ترسو و بی جرات خواهد شد و قادربه کسب کفایت لازم و اداره زندگی نخواهد بود.
باید به این کودکان که اعتماد بنفس بالایی ندارند،اطمینان خاطر بدهیدکه از تصمیم گیریهای مستقل وی خوشحال می شوید. اگر چنانچه در این میان، او مرتکب اشتباهی شد یا حتی اگر اساساً با فکر و ایده او مخالف بودید،باز هم نباید ذره ای از توجه،مهرورزی و محبت شما نسبت به کودک کاسته شود.
زهرا سعیدی