بررسی ها حاکی از آن است افرادی که در دوران کودکی با محدودیت های زیاد مواجه بوده و بخصوص جدا از مادر به سر برده اند در دوران بزرگسالی بیشتر به افسردگی مبتلامی شوند. در این میان هر اندازه ظرفیت های روانی یک فرد برای پذیرش مشکلات بیشتر باشد، تحمل وی نیز در برابر فشارهای روانی افزایش خواهد یافت.
گونه های رفتاری، نحوه زندگی، نوع تربیت و تفاوت در افکار و روابط و موقعیت ها از عوامل تاثیرگذار در ابتلابه یاس از زندگی و افسردگی در افراد است.
فربد فدایی، روانپزشک در این باره معتقد است، فردی که از حمایت های خانواده و امکانات اجتماعی برخوردار بوده و دارای شغل مناسب، درآمد کافی و تحصیلات باشد بهتر با فشارهای روانی و معضل افسردگی مقابله می کند. همچنین به گفته وی آزمایشات و تحقیقاتی که بر روی گروه زیادی از افراد افسرده انجام شده نشان می دهد وجود حمایت های پدر و مادر درمحیط گرم و صمیمی و مبتنی بر محبت در خانه تاثیر بسزایی در کاهش ابتلای کودکان به افسردگی در آینده است. به این ترتیب فردی که با این روحیه وارد جامعه شود فرد موفق تری است.
این روانپزشک در ادامه می افزاید: «هر اندازه امکانات اجتماعی و شبکه های حمایت خانوادگی برای فرد بیشتر باشد تاثیر عوامل استرس در وی کاهش پیدا می کند همچنین حمایت های مالی تاثیر افسردگی را در فرد کاهش می دهد.»
فدایی با آن که به نقش حمایت های مادی و دوری از فقر در کاهش افسردگی معتقد است اما می گوید این عوامل تنها به کاهش یاس از زندگی می انجامد و نمی تواند به عنوان عاملی پیشگیری کننده از افسردگی عمل کند.
متخصصان، مولفه های ژنتیکی را نیز در ابتلای افراد به افسردگی موثر می دانند.
گاهی اوقات افسردگی یک واکنش طبیعی در برابر فقدان است. برای نمونه فردی که به خواسته خود نمی رسد افسرده می شود. در واقع این واکنش طبیعی در مواجهه با ناملایمات زندگی است و به صورت ناخودآگاه در ضمیر افراد باقی می ماند.
دکتر فدایی آن را افسردگی های «روان نژندانه» نامیده و می افزاید: «شدیدترین نوع افسردگی آنهایی است که در اثر عوامل خود به خود و بدون ارتباط با رویدادهای زندگی به وجود می آید. برای نمونه فردی که از هر جهت زندگی مادی و معنوی در حد مطلوب قرار دارد ممکن است احساس ناامیدی کرده ودست به خودکشی بزند. این افسردگی را درون زاد می نامند که در بیشتر موارد نیاز به درمان دارویی زیر نظر روانپزشک وجود دارد.
محیط از دیگر عوامل تاثیرگذار بر بروز و میزان افسردگی در افراد است بطوری که اگر محیطی شاد در اطراف فرد افسرده ایجاد شود، وضعیت روحی وی رو به بهبود رفته و در درمان او موثر است.
این روانشناس همچنین معتقد است فردی که مستعد ابتلابه افسردگی است زمانی که با بی حمایتی و عوامل استرس زا مواجه شود قدرت تصمیم گیری را از دست داده و علاوه بر مشکلات روحی به مشکلات جسمی نیز دچار خواهد شد. «برخورد با استرس میزان آدرنالین و ترشحات شیمیایی خون را تغییر می دهد و موجب تحریک در فعل و انفعالات بدنی می شود. بنابراین گیرنده های شیمیایی در افراد با استرس متفاوت عمل کرده و باعث واکنش های متفاوتی از قبیل درد معده، دردهای کلیوی، سردرد های میگرنی و حتی ایجاد جوش و آکنه در پوست می شود.»
نقش تربیت
اصولاً افرادی که مدارج تحصیلی بالایی را طی می کنند دارای توانایی هایی مطلوبی هستند بنابراین امکان بروز بیمارهای روانی در آنها کمتر است. از طرفی دیگر تحصیلات بالاتر به فرد این امکان را می دهد که زودتر متوجه اشکال و بیماری در خود شده و در صورت مشاهده آن در روحیات خود، به فکر درمان بیفتد.
دکتر فدایی علاوه بر بااهمیت خواندن نقش تحصیل در زندگی افراد، تربیت خانوادگی و والدین را نیز از عوامل بسیار مهم در بروز مشکلات روحی و روانی می داند.
توجه پدر ومادر به نیازهای کودک، برخورداری کودک از سرپرستی والدین بدون این که در آن انقطاعی به وجود آید، محیط خانوادگی گرم و مبتنی براعتماد، روش های تربیتی مبتنی بر تشویق به جای تنبیه از عواملی است که سبب کاهش افسردگی در دوران جوانی و بزرگسالی می شود.
این در حالی است که اصولاً زنان نسبت به مردان با بحران های بیشتری روبه رو می شوند. برای نمونه آغاز دوران قاعدگی در دختران، بارداری، زایمان و دوران یائسگی بحران هایی است که در زنان دیده می شود که باعث آسیب پذیری بیشتری دربرابر فشارهای روانی خواهد شد ضمن آن که تمام این بحران ها با تغییرات هورمونی هم همراه است. برای نمونه در دوران یائسگی فقدان هورمون های زنانه در ایجاد افسردگی در زنان نقش دارد یا در دوران قاعدگی تغییرات دوره ای بیش از یک هفته قبل از این دوره افسردگی یا پرخاشگری را در زنان به وجود خواهد آورد.
این روانپزشک در این باره معتقد است: «زایمان این امکان را به وجود می آورد که فشار روانی و تغییرات هورمونی زن را مستعد دچار شدن به افسردگی کند. در واقع ۵۰ درصد از زنان پس از زایمان بطور خفیف دچار افسردگی می شوند اما این افسردگی پس از چند روز برطرف می شود. در عین حال از هر ۱۰۰ هزار زایمان یک زن دچار افسردگی شدید می شود که نیاز به درمان دارد.» اما علاوه بر این مسئله وی تولد فرزند و مراقبت از آن را باعث بهبود روحیه زنان می داند و استقلال مالی و حمایت شوهر از زن را از جمله موارد تاثیرگذار بر کاهش فشارهای روحی و روانی در زنان عنوان می کند.
دکتر استندی روانپزشک نیز درباره عوامل بروز افسردگی در زنان می گوید: «افراد درونگرا بیشتر از افرادی که برونگرا و اجتماعی هستند دچار افسردگی می شوند، یعنی زمانی که بخواهیم میزان افسردگی را بین این دو گروه مقایسه کنیم، به این نتیجه خواهیم رسید درونگراها بیشتر دچار افسردگی می شوند.»
کودکان و افسردگی
بیشترین سن شیوع افسردگی در افراد پایان دوره جوانی و ابتدای دوره میانسالی در زندگی است، زیرا در دوران کودکی افسردگی کمتر دیده می شود در واقع مشکلات ناشی از اندوه و تنهایی و رنج در کودک به شکل های دیگری بجز افسردگی تظاهر می کند. یک روانپزشک در این باره تصریح می کند:«در نوجوانی افسردگی بیشتر به صورت طغیان و خشم، نافرمانی، بی توجهی به درس و مشق و سرکشی در برابر والدین تظاهر می کند. این در حالی است که بیشترین سن شیوع افسردگی پایان دوره جوانی و ابتدای میانسالی در افراد است».
ایمان به خدا
به گفته محمد جعفر غفرانی، استاد دانشگاه و کارشناس مذهبی به نظر می رسد وقتی انسان امید خود را از دست می دهد و نگاهش به آینده روشن نیست دچار افسردگی می شود.
این کارشناس مذهبی خاطر نشان می سازد:«برخی افراد این نکته را مد نظر خود قرار نمی دهند که هرچه ایمان بیشتری به خدا داشته باشند امیدشان افزایش پیدا می کند و انسان در انتظار فردای بهتری با شور وشوق قدم برخواهد داشت. بنابراین این مسئله باعث می شود تا تسلیم مشکلات زندگی نشده و در برابر بروز عوامل متفاوت مایوس نشود.»
وی افسردگی را تحلیل غلط ذهنی و نگاه غلط به زندگی می داند. اگر انسان خود را شناخته و خود را مورد لطف خدا ببیند حوادث و امتحانات الهی را پشت سر گذاشته و منیتی وجود ندارد که بخواهد افسرده شده و در زندگی ناشکیبایی کند.
افسردگی درمان پذیر است
در پایان ذکر این نکته ضروری است، افسردگی در صورت بی توجهی و درمان نشدن کیفیت زندگی فرد و اطرافیان او را کاهش داده و بازدهی تحصیلی و شغلی را از بین می برد. باید گفت: افسردگی یک بیماری درمان پذیر است و با مراجعه به روانپزشک در ۹۰ درصد از موارد فرد به زندگی عادی خود برگشته و در ۱۰ درصد باقیمانده تا حدودی بهبودی حاصل خواهد شد.
منبع: روزنامه ایران